واپرائيندڙ:ڄاموٽ
ڄام فيروز ڪوٽ عرف پڪو قلعو حيدرآباد
حيدرآباد سنڌ جو وڏو شهر آهي، سو سنڌو ماٿري جي پراڻي ماڳن تي موجود آهي. اهو سمجهيو وڃي ٿو، ته انهي ماڳ تي اوائلي دور جو اڳوڻو شهر نيرون ڪوٽ ۽ قديم دور جو پٽالا وارو ماڳ جُڙيل هو. هاڻوڪي حيدرآباد شهر جي پيڙھ جو پٿر تمام قديم آھي پر سنڌ جي سمي سلطان حاڪم ڄام تماچي مرمت ڪرائي تنهن کان پوءۡۡ ڄام صدرالدين عرف ڄام سنجر مال خانو ٺھرايو ان بعد 1490ع ۾ سلطان نظام الدين نيرون ڪوٽ کي نئي سري سان تعمير ڪرائي ڪوٽ ۾ مال خانو جون ڪوٺيون الڳ ٺھرائي ڪوٽ کي دفاعي مورچي طور ڪم آندو ۽ سمن جي اهم فوجي قلعي طور سڃاڻپ ڪرائي ڪوٽ کي ڄام فيروز اول جي نالي ڪري مٿس فيروز ڪوٽ نالو رکيو ،اڳيان هلي سلطان نظام الدين شهر جو ڪچو قلعو جوڙايو هو. ۽ پنهنجي بادشاهت جي راڄڌاني ننگر ٺٽو رکندي ڪاروباري شھر فيروز ڪوٽ کي زور وٺرايو هتي پنجاھ ھزار ڪوري آڻي ڪپڙي انڻ جو مرڪز بنايو هٿيار تيار ڪرڻ لاءۡۡ خاص ڪاريگر موجود هئا هتي جون تلوارون عرب ملڪن ۾ تمام مشھور هنيون خنجر نيزا پڻ پنهنجو مٽ پاڻ ھئا سلطان نظام الدين جي وفات کانپوءۡۡ به هن ڪوٽ جو عروج قائم رهيو سلطان نظام الدين جي سپوت سلطان فيروز الدين پڻ وڏن جيان هن ڪوٽ لاءۡۡ خاص اپاءۡۡ ورتا ۽ ھالا بندر جي ويجهو هئڻ ڪري فيروز ڪوٽ کي هالا بندر جو ڪاروبار لاءۡۡ مخصوص ڪيو ڪاروباري ماڻھن لاءۡۡ فيروز ڪوٽ ۾ ننڍيون توڙي وڏيون ڪوٺيون ٺھرايون هتي قلمي شورو گندرف سون چاندي ڪپڙي ۽ ھٿيارن چوپائي مال گهوڙن هاٿين اٺن جو وڏو مرڪز قائم ڪيائين جيڪو اوج تي رهيو هتي عرب مصر يونان کان ٻيڙا اچي خريد فروخت ڪندا ھئا بدقسمتي سان مهدوين سنڌ تي زوري قبضو ڪري سندن ڪوڙي امام مهدي جي شرعيت جو ڍونگ ڪري سنڌ تي مهدويت جو ڪارو داغ لڳايو ارغون ترخان ڪلهوڙا تالپور ڪڏھن به سنڌ جا حڪمران نٿا ڳڻي سگهجن ڇو ته هو ڪوڙي امام مهدي جي ڪوڙي خلافت جو حصو هئا هنن سنڌين کي زوري ماري ڀڄائي سنڌ تي قبضو ڪيو ۽ ڪهڙي طرح سندن امام مهدي ڪوڙو هو تھڙي طرح هنن جي حڪمراني پيري مريدي پڻ ڪوڙ ڪپت ۾ شمار ٿئي ٿي.